Onderzoek ‘In gesprek met boeren en (glas)tuinders Lingewaard’

Boeren en (glas)tuinders hebben zorgen over hun bedrijf en de toekomst van de agrarische sector. Wij begrijpen deze zorgen. Dit was voor ons aanleiding om dit voorjaar in gesprek te gaan met boeren en (glas)tuinders. Deze gesprekken zijn uitgevoerd door vier onafhankelijke agrarische coaches. Hiermee hebben we beter inzicht krijgen in hun uitdagingen, kansen, zorgen en toekomstplannen. Op maandag 2 december 2024 is de slotbijeenkomst geweest van dit project. Daar is het rapport gepresenteerd. Hieronder vindt u een terugblik op de slotbijeenkomst en meer uitleg over het rapport.

Terugblik op slotbijeenkomst van 2 december 2024

Op maandag 2 december werd in aanwezigheid van ruim 100 boeren en tuinders uit Lingewaard het rapport 'In gesprek met boeren en (glas)tuinders in Lingewaard' gepresenteerd door Lizanne Roeleven. Vier agrarische coaches hebben in de afgelopen zes maanden 120 keukentafelgesprekken gevoerd met boeren en (glas)tuinders. Tijdens de startbijeenkomst in april hadden diverse ondernemers zich al aangemeld. De overige afspraken zijn telefonisch dan wel naar aanleiding van een onaangekondigd huisbezoek gemaakt. Uit de lijst van 233 adressen bleken er uiteindelijk 180 adressen geschikt voor deze eerste benadering. Een ieder heeft ook de enquête kunnen invullen, hier zijn de uitkomsten van het onderzoek op gebaseerd.

Aanleiding
Met het aanbieden van keukentafelgesprekken wil de gemeente graag meer en beter inzicht in de sector. Daar is bij een groot aantal bedrijven onzekerheid over de toekomst er bestaat in meer of mindere mate druk. Het ruimtebeslag op de gronden in Lingewaard is groot (meer dan 50% in gebruik door de sector) en veranderingen aldaar hebben ook weer gevolgen voor de ruimtelijke inrichting. Ook is er behoefte aan inzage in de plannen en verwachtingen van deze groep ondernemers. De nieuwe inzichten helpen bij het realiseren van een actuele blik en toekomstig beleid. De situatie is dankzij de diversiteit van de agrarische activiteiten en ruime vertegenwoordiging van de tuinbouw niet te vergelijken met agrarische gebieden elders in Nederland.

Rapport

Het rapport 'In gesprek met boeren en (glas)tuinders in Lingewaard' geeft inzicht in de actuele situatie (2024) op agrarische bedrijven in de gemeente Lingewaard en de toekomstplannen van de ondernemers. Hiervoor zijn gesprekken gevoerd met 120 boeren en tuinders. De resultaten van de gesprekken, samengevat in deze rapportage, geven een duidelijk beeld van de bedrijven, plannen van de ondernemers, de door hen ervaren knelpunten en hun adviezen aan overheden. In het rapport is een verdeling gemaakt in landbouwbedrijven: 67 totaal, akkerbouw, veehouderrij, fruitteelt en alle overige activiteiten. En in tuinbouwbedrijven: 53 totaal, vollegrondstuinbouw en kassenteelt.

Conclusies

Bij de landbouwbedrijven is 70% van de gesproken ondernemers ouder dan 50 jaar. 45 % van de 67 bedrijven heeft geen opvolging. Het merendeel van de ondervraagden geeft aan de huidige situatie (omvang, structuur) te willen handhaven. Slechts 6 bedrijven geven aan te willen groeien in aantal stuks vee of meer grond. Er is geen sprake van de wens om het bedrijf te verplaatsen. De belangrijkste knelpunten die deze groep ervaart zijn: beleid van de overheid, de invloed de bedrijfsvoering op het gezin heeft, de negatieve uitingen in de media en diverse locatie gebonden zaken.
Bij de tuinbouwbedrijven is 64% van de deelnemers ouder dan 50 jaar, bij 10% van hen geldt dat zij jonger dan 35 jaar oud zijn. Bij 11 bedrijven wordt ook nog inkomen buiten het tuinbouwbedrijf genoten.
15% van de tuinbouwers heeft opvolging binnen het gezin of elders, bij 56% van de bedrijven is er geen zicht op opvolging. Een meerderheid (35 stuks) wil het bedrijf behouden, 20 ondernemers geven aan te willen stoppen.
De belangrijkste knelpunten zijn het beleid van de verschillende overheden, energie, de negatieve uitingen in de media en de (te) zware druk op het gezin.
Er zijn suggesties gedaan hoe gemeente, provincie, Rijk en Omgevingsdienst het beter kunnen doen. Verbetering van de communicatie, duidelijker (en bereikbaarheid van) wie nu waar voor verantwoordelijk is, meer betrokkenheid en traagheid bij beantwoording van vragen en beleid. Ook is er meer behoefte aan samenwerking en afstemming met de sector. Stel meer grond voor de sector beschikbaar, ga met ons in gesprek en zorg voor minder regels.
48 van de 120 ondervraagden geeft aan behoefte te hebben aan een tweede gesprek. 21 keer is de behoefte geuit aan ondersteuning bij beleidsvragen en 16 keer aan verdere coaching.
De gesprekken hebben geleid tot een groter bewustzijn bij de ondernemers en ook meer inzicht in de verschillende rollen binnen het gezin.

Aanbevelingen

Vertaal de visie op de deelgebieden in een transparant en helder uitvoering.
Stel een vast contactpersoon aan binnen de gemeente met kennis van de sector.
Maak een meer overkoepelende visie op de vrijgekomen gronden en gebouwen zodat mensen weten waar ze op kunnen rekenen.
Laat de landbouwgrond niet verdwijnen.
Schep mogelijkheden voor stoppers die gebruik willen maken van onafhankelijke coaching.
Zorg dat duidelijk is hoe de gemeente met conclusies en aanbeveling verder gaat en informeer en betrek de sector.

Rapport 'In gesprek met boeren en (glas)tuinders in Lingewaard'

Rapport 'in gesprek met boeren en glastuinders Lingewaard'
(PDF, 1 MB)

Document download informatie:

Een pdf-bestand kunt u openen in verschillende PDF-lezers, zoals Adobe Reader.

Vragen en antwoorden

Hieronder vindt u een overzicht van de vragen en antwoorden die aan de orde zijn gekomen tijdens de slotbijeenkomst van maandag 2 december.

Wat gaan we doen met de aanbevelingen en uitkomsten van het rapport?

Wethouder Maarten van den Bos: "We gaan er mee aan de slag. We kunnen ook niet alles en zeker ook niet tegelijk oppakken. De materie is gecompliceerd zeker bij functieverandering. Ook is de druk op de ruimte groot door onder andere woningbouwplannen en natuurbeheer."

Behouden we voldoende ruimte voor de sector?

Wethouder Maarten van den Bos: "Aan de ene kant krijgen we veel vragen van boeren en tuinders die willen stoppen en vervolgens de vrijgekomen gronden willen gebruiken voor woningbouw. Een groot huis op een nog groter perceel. Aan de andere kant willen we juist kansrijke en innovatieve bedrijven (zij zijn veelal de lokale producenten van voedsel) alle ruimte bieden. De levensvatbare en innovatie initiatieven willen we ondersteunen. Verder is het buitengebied in principe en volgens onze omgevingsvisie ook bestemd voor agrarisch ondernemen."

De gemeente ziet ons, als klein land- of tuinbouwbedrijf niet staan. Is dat zo?

Wethouder Maarten van den Bos: "Dat is zeker niet zo. Laat vooral uw stem horen en houdt vast, ook al wordt u bijvoorbeeld niet direct teruggebeld door ons. Dat geldt ook als het gaat om negatieve uitingen in de media. De sector is veel verder dan de geluiden in de media doen vermoeden. Verval niet in stilzwijgen, maar deel waar u mee bezig bent, liefst in gezamenlijkheid."

"Daarnaast gaan we met diverse deelgebieden in het kader van de notitie ‘Kleine Plannen’ aan de slag. Zo zal een aan te stellen procesregisseur in Gendt aan de slag gaan met ruim 15 individuele aanvragen functieverandering van lokale tuinders. Op andere plekken gaan we ook op deze wijze aan de slag. In december komen de stukken in de gemeenteraad en kunnen we verder. Helaas duurt het soms allemaal wat langer. Maar we moeten ons ook realiseren dat de hele traject rondom stoppen en functieverandering minimaal twee jaar in beslag kan nemen."

Hoe zit het met een vast contactpersoon voor onze sector?

Wethouder Maarten van den Bos: "De nieuw te werven medewerker bedrijven krijgt ook het behartigen van de belangen van uw sector in de portefeuille. Een overzicht met mobiele telefoonnummers van medewerkers kunnen we niet zomaar geven. Maar de e- mailadressen zijn openbaar en net als ik verwacht ik dat men binnen redelijke termijn reageert op vragen. Dat doe ik zelf ook!"

Hoe zit het met een meer (overkoepelend) beleid?

Wethouder Maarten van den Bos: ‘’Nieuw en nog meer beleid op papier is niet de weg om in te slaan. Ga als sector met elkaar in gesprek en vorm een front bijvoorbeeld ook richting de provincie. Er wordt daar geluisterd naar ideeën en plannen die vanuit het gebied, vanuit u, komen."

Wij worden qua ruimte opgeslokt door grote steden als Arnhem en Nijmegen, hebben we als Lingewaard wel een stem?

Wethouder Maarten van den Bos: "Die vraag begrijp ik. Lingewaard is binnen de Groene Metropoolregio de vierde gemeente qua omvang. Er wordt naar ons geluisterd en soms met jaloerse blik naar gekeken. De groei van het aantal inwoners gaat gepaard met gelijke groei van het natuurlijk landschap. Dat is dus de agrarische sector!

Komt er een nieuwe visie?

Wethouder Maarten van den Bos: "We gaan geen nieuw rapport schrijven. Onze drie speerpunten zijn:

Ruimte voor agrarisch ondernemen.
Bedrijfsbeëindiging willen we fatsoenlijk doen.
We willen het landschappelijk karakter versterken.

Komt er ondersteuning na de keukentafelgesprekken?

Wethouder Maarten van den Bos: "We onderzoeken of we bij de vier coaches een soort van strippenkaart kunnen afnemen. Daar kan bijvoorbeeld een eerste gesprek op onze kosten worden afgenomen. Al naar gelang de behoefte kunt u zelf verder de diensten bij de coaches afnemen."

Den Haag wil van ons af, de vrijgekomen ruimte wordt opgegeten door woningbouw.

Wethouder Maarten van den Bos: "Historisch gezien heeft uw sector al veel moeten meemaken, maar we bestaan nog! Wij zijn uw bondgenoot. U produceert lokaal ons voedsel, onze planten en bloemen."

Er stoppen veel tuinders en boeren, hoe kijkt u daarnaar?

Wethouder Maarten van den Bos: "Ik geloof nog steeds in de sector daar moeten we ook met elkaar geloof in houden. Er zit zoveel ambitie en kracht in de bedrijven, dat zien we bij starters en overnames van kansrijke bedrijven. Laten we vaker met elkaar afspreken, organiseer dat met elkaar en ook samen met de branchevertegenwoordigers. Ik ben ook bereikbaar voor gesprekken. U kunt mij bereiken via m.vandenbos@lingewaard.nl.

Vragen en meer informatie

Heeft u vragen? Neem dan contact op met Hans Wennekes, medewerker bedrijven bij de gemeente. Hij is telefonisch te bereiken op 06 - 112 392 81 of per e-mail via h.wennekes@lingewaard.nl.